29.11.2011

Özkan AĞIŞ

TÜRKOTED

Yönetim Kurulu Başkanı

 

1996 yılında “ENKA’dan HABERLER” Dergisi’nde yayınlanan  bir yazımı hiçbir kelimesine dokunmadan yeniden yayınlıyoruz:

 

1854 yılında Washington'daki büyük Başkan Franklin Pierce, ülkenin kuzeybatısında büyük topraklara hakim Kızılderili Şef Seatle'e, topraklarının bir kısmını satın almak için bir mektup göndermişti.

Kızılderili Şef Seatle'ın Başkan Pierce'e yazdığı cevap çevre kirlenme sorununa karşı yazılmış en güzel yazı olarak kabul ediliyor. Orijinali çok uzun olan bu mektubun ancak bazı bölümlerini verebiliyorum: 854 yılında Washington'daki büyük Başkan Franklin Pierce, ülkenin kuzeybatısında büyük topraklara hakim Kızılderili Şef Seatle'e, topraklarının bir kısmını satın almak için bir mektup göndermişti. Kızılderili Şef Seatle'ın Başkan Pierce'e yazdığı cevap çevre kirlenme sorununa karşı yazılmış en güzel yazı olarak kabul ediliyor. Orijinali çok uzun olan bu mektubun ancak bazı bölümlerini verebiliyorum:

 

O güzelkokan çiçekler bizim kız kardeşlerimizdir.

O bir gölün üstünden yumuşak esen rüzgarı sever.

Yakın çağın getirdiği hızlı gelişmeler pek çok kolaylığı insanlığın hizmetine sunarken bir yandan da canlıların ortak malı olan çevreden, Kızılderili Başkan'ın mektubunda çok güzel ifade ettiği gibi, geri kazanılması zor hatta imkansız varlıkları ve güzellikleri de alıp götürmüştür. Sanayileşme ve şehirleşme sürecine giren bütün ülkeler başlangıçta doğayı, bitmeyen ve nasıl olsa kendini yenileyecek bir kaynak olarak almış ve onu sorumsuzca sömürmüşlerdir. Bizim gibi kalkınmakta olan ülkelerde doğanın korunması anlayışı, öncelikler sıralamasında sanayileşmenin, uygarlaşmanın ve çağdaşlaşmanın çok gerilerinde kalmış ve yetkililer, çevreyi kirletme ayıbını

saklamak ya da örtmek için birbirleriyle yarışmışlardır. Yurdumuzda da yaklaşık 50 yıldan beri sanayiciler ve Belediyeler adeta doğayı kirletme teşviki almış dokunulmaz bir sınıf olarak, canlıların ortak malı olan çevreyi, sorumsuzca sömürmüşler ve tahrip etmişlerdir. Sonuçta 50 yılda Haliç bir bataklık, İzmit ve İzmir körfezleri de canlıların yaş ayamadığı bir pis su deşarjı durumuna gelmiştir. Bu doğa harikaları, insafsız yöneticilerin ve sanayicilerin çıkarlarına kurban edilmiştir. Maden ve kömür ocakları, bunlara ait havzalar, rafineriler, kağıt ve şeker fabrikaları, enerji santralları elli yıldır birbirleriyle doğa kirletme yarışına girmişlerdir. Bu tesisleri yapanlar, işletenler de bir yandan doğayı insafsızca sömürmüşler, diğer yandan da çevrede yaşayan insanların gözüne baka baka çevreyi katletmişlerdir. Murgul, Elazığ, Küre, Keçiborlu maden ocakları civarı, Çatalağzı, Yatağan ve Soma Santrallarının vaktiyle yemyeşil olan çevreleri şimdi adeta yangın felaketine uğramış talihsiz fauna örtüsü görünümündedir. İnsanoğlunun insafsızca yok ettiği bu topraklara artık hayvanlar bile uğramaz olmuştur. Oysa ki bu tesislerin kurulduğu yıllarda, ileri ülkeler, doğa dengesini korumak, içindeki tüm canlıları daha fazla yaşatmak için gerekli teknolojileri üretmiş ve uygulamaya koymuşlardı. Sanayi atıklarının temizlenmesi, enerji santrallarına FGD (gazları kükürtten arıtan) ünitelerinin ilavesi projeleri ileri ülkelerde 2. dünya savaşından beri uygulanmakta idi. O devrin politikacıları, yöneticileri ve sanayicileri, bu gelişmeleri göz ardı etmekle sadece kendi ülkelerinin insanlarını hiç de hak etmedikleri biçimde cezalandırmakla kalmamış, toplumumuzda her türlü kirlenmeye bilgisizce ve bilinçsizce karşı koyan aşırı duyarlıkta ~evrecilerin türemesine de yol açmışlardır. Ankara, İstanbul ve Bursa gibi şehirlerimizde doğal gaz, hava kirliliğine karşı kesin çözüm olurken, bu şehirlerde kurulacak doğal gaz santrallarına karşı çıkan insanları, 50 yıldan beri doğamızı insafsızca kirleten bürokratların ve sanayicilerin sorumsuzluğu yaratmıştır. Bugün, Fransa'da elektrik enerjisinin % 78'i, Belçika'da % 62'si, Amerika'da % 25'i ve Japonya'da % 19'u nükleer santrallardan sağlanırken, Türkiye'de nükleer santral kurulmasına karşı tepkiler, yüzeyde gelecek nesilleri koruma gibi görünse de, gerçekte vaktiyle işlenen. Çevre suçlarının cezalı faturası olarak yorumlanmalıdır. Doğa dengesini ve canlıların dünyasına saygıyı hiçe sayan sorumsuzlarla, çevre koruma maskesi altında uygarca yaşama karşı çıkma ya da teknolojiyi reddetme ekstremine saplanan çevreciler arasında uzlaşma nasıl sağlanacaktır? Başka bir ifadeyle, toplumda teknoloji- ekoloji dengesi bilinci ve mantığı nasıl oluşturulacak ve nasıl işletilecektir? Doğanın kendini yenileme gücünün, onu katleden insanların insafı ile sınırlı olduğunu ve pek çok bölgede ekolojik dengenin bir daha düzelmemek üzere bozulduğunu gören insanoğlu, hiç olmazsa kalanı kurtarma paniğine kapılmıştır. Böylece son yıllarda, çevreyi kalkınmanın hem kaynağı hem de sınırı olarak gören bir yaklaşım ön plana çıkmıştır. Bu yaklaşımın özünde, çevre ile teknoloji arasında karşılıklı bir bağımlılık ilişkisi olduğu gerçeğinin anlaşılması vardır.

Gelişmiş ülkeler, toplumlarına çevre bilincini yerleştirerek, kalkınmanın tartışılmaz gereği olan çağdaş. teknolojilerin insanoğluna sağladığı nimetlerle, çıkacak çevre sorunları arasındaki dengenin oluşmasını sağlamışlardır. Bu denge zaman zaman çevreciler lehine bozulsa da, toplumsal uzlaşma bilinci bu gibi aksaklıkları, yaygınlaşmadan onarma başarısını gösterebilmiştir. Dünya'da, pek çok alanda olduğu gibi çevre konusunda da hızlı bir küreselleşme yaş anmaktadır. Bu, kısmen çevre sorunlarının sınır tanımayışından, kısmen de ekonomik ve politik ilişkilerde çevrenin kazandığı önemden kaynaklanmaktadır. Türkiye son yıllarda çevre alanında bölgesel entegrasyonlara ve uluslararası anlaşmalara imza koymakla, bölgenin küresel boyutta korunması için üstlendiği taahhütleri yerine getirmeye başlamıştır. Bu bağlamda, Türkiye 1980'den beri, nesli tükenmekte olan yabani hayvan ve bitki türlerinin korunmasına dair sözleşme, .Akdeniz'in korunması ile ilgili Cenova beyannamesi (1995), Nükleer kaza ve radyolojik acil hallerde yardımlaşma sözleşmesi (1990), Denizlerin kirletilmesine karşı uluslararası sözleşme, ozon tabakasını incelten maddelere karşı Montreal Protokolü (1990) ve çevre ve kalkınma üzerine Rio deklarasyonu (1992) gibi uluslararası anlaşmaları imzalamış ve bu anlaşmaların gereğini yerine getirecek yasal düzenlemeler yapmıştır. Yani Devlet, 50 yıldır ihmali ile sebep olduğu bozulmayı durdurmak için, ileri ülkelerin uyguladığı çevre kural ve kurumlarını oluşturrnakla kalmamış, bunları yerine getireceğini taahhüt etmiştir, Geriye, çevre koruma bilinç ve mantığının topluma kazandırılması kalmıştır. Bir başka ifadeyle, Devletin ve Belediyelerin çevre savurganlığına karşı toplumda oluşan güvensizliğin onarılmasına sıra gelmiştir. Dünyadaki gelişmelere hızla uyum sağlayan özel şirketler, fabrikalarında çevre yönetimi birimlerini oluşturarak, çevre biliminde 5 E diye tanınan, Ekoloji-Enerji-Ekonomi- Estetik-Etik (ahlak) faktörlerinin birleştiği üretim sistemlerini uygulama alanına koymaya başlamışlardır, Bu suretle, bir ölçüde bu 5E üzerine kurulmuş olan Rio Sözleşmesi’nin özel sektöre düşen gereğini yerine getirmektedirler. Bunun ne anlama geldiğini, Rio Sözleşmesi'nden bazı alıntılarla açmaya çalışacağım.

Teknoloji-çevre çelişkisi üzerine çeşitlemelerimi Kızılderili Başkan Seatle'ın mektubuna karşı Başkan Pierce'in ne yaptığı ve ne yapması gerektiği çelişkisi ile bitirmek istiyorum, Bilindiği gibi Amerika satın alamayacağını anladığı bu toprakları zorla yani savaşla almıştır. Oysa ki Başkan Pierce yanıtını Rio Sözleşmesine imza koyduktan sonra yazsaydı ya da Rio Sözleşmesi 1854'te imzalanmış olsaydı Başkan Seatle'a mecburen şöyle seslenirdi:

O güzel kokan çiçekleri paylaşalım.

O vızıldayan böcekler ,sıtma olur,

15 yıl önce yazdığım bu yazı üzerinde, görüş ve yorumlarınızı bekliyorum.

Dostça ve Hoşça Kalın…