Çin’in Vuhan kentinde yeni tip bir viruse bağlı salgın haberlerini Ocak ayı başlarında duymaya başladığımızda çok da ciddiye almamıştık. Sadece biz değil, Çin’in yakın komşuları hariç hiçbir dünya ülkesi bu virüsü önemli bir tehdit olarak görmemişti.  Ancak, bu virüsün sadece toplum sağlığı için değil tüm küresel ekonomi için ne kadar büyük bir darbe olacağı aşama aşama yaşanarak görüldü. Bu yazının kalem alındığı gün itibariyle ülkemizde 50.000 Covid-19 pozitif hasta ve 1000 can kaybı düzeylerini aşmış bulunuyoruz.  Aradan geçen 3 aylık dönemde Çin çok sıkı ve doğru tedbirlerle salgını kontrol altına alıp ekonomi ve endüstriyel üretimini normal hale dönüştürmeye başladı ve etki altındaki diğer ülkelere yardım eder/önerir hale geldi. Dünyanın diğer ülkelerinde salgın şokunun ve artçıl etkilerin atlatılıp ekonomi ve reel sektör üretiminin normalizasyonu ise alınan tedbirlerin ve kurumsal sağlık sistemlerinin sağlamlık, gelişmişlik ve bütünselliğine bağlı olarak 4 ile 8 aylık bir sürece yayılacağı öngörülüyor.

Covid-19’un dünya genelinde 2020 yılının ilk çeyreği büyüme oranlarına dramatik bir oranda  “negatif” %20 olarak yansıyacağı hesaplanmış. Çin’in geri dönüşünü yılın ikinci yarısında batı ülkeleri de başarırsa 2020 yılının tamamı en iyimser tahminle negatif %5 olabilecektir. Büyük batı ekonomileri ve özellikle ABD yılın ilk 3 çeyreğinde normalizasyonu başaramazsa 2020 küresel büyüme negatif %10’lar dolayında olacaktır.

Covid-19 Salgınının Enerji sektörüne pekçok etkisi oldu ve olmaya devam edecek. Kısaca özetlersek;

• Elektrik Talep Azalması:Karantina tedbirleri nedeniyle tüm gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde elektrik talebi %20 ila %30  düştü. Bu dönemde yenilenebilir kaynaklardan – özellikle rüzgar ve güneş- üretimin eskisi gibi devam etmesi fosil yakıtlı pekçok elektrik santralinin durmasına yol açtı.
• Elektrik fiyatlarındaki düşüş: Azalan talep nedeniyle ve  puant değerlerinin max 32 – min 20 MW düzeylerine inmesi sonucu fiyatlar çok aşağılara düştü
• Elektrik Üreticilerin gelirlerinde daralma : Talep azalması nedeniyle durdurulan fosil yakıtlı Kamu ve Özel elektrik santrallerinin gelirlerinde daralma ve hatta dramatik düşüşler oldu. Zaten borç ödeme sıkıntısı içinde olan pekçok şirket daha zor ve geri dönülemez borç sarmalına girdi
• Fosil Yakıt Tedarikçilerinin durumu: Elektrik , ulaşım ve endüstrideki talep azalması her türlü yakıta olan talebi iyice azalttı. Bunun yansıması da yakıt üreten , nakleden ve satan tedarik zinciri unsurlarında ciddi gelir kaybına yolaçtı
• Reel Sektör üretimi : Salgın tedbirlerine ragmen 24 saat bazında çalışmasına devam eden zaruri ihtiyaç ve tüketim  maddesi üreticisi az sayıdaki tesis dışında binlerce reel sektör küçük ve orta ölçekli üreticisi faaliyetlerine son vermek zorunda kaldı ve bu durum ekonomiye işsizlik ve kaçınılmaz/toparlanamaz mali güçlükler olarak yansıdı
• Turizm ve Yeme-İçme sektörü: Ülkemizin en önemli döviz kaynağı olan Turizm sektörü bu salgından çok büyük yara aldı ve yeni sezona hazırlanan pekçok turistk tesis ve bu zincir içindeki pekçok işletme batma riskiyle karşı karşıya kaldı. Bu sektördeki gündelik çalışan kişi sayısı çok yüksek olduğu için işsizlik sayıları en çok bu alanda arttı.

Ne Yapılmalı?

Öncelikle bu salgının tepe noktasının aşılması ve tüm sektörlere negatif etkisinin minimum düzeyde tutulması salgın tedbirlerinin doğru ve kararlılıkla uygulanmasına bağlıdır. Ramazan günlerinin çalışma ve üretimde en düşük sezon olması bu salgın dönemi için bir avantaj olabilir. Yani Ramazanda da salgın tedbirleri kapsamında evde kalmak zorundayız. Yeni bir sokağa çıkma yasağı fiyaskosu yaşanmazsa Mayıs ayı sonunda olumlu gelişmeleri göreceğimizi , Haziran ayının ikinci yarısında ülkemizde normalleşmenin başlayacağını tahmin ediyorum.

İlave önerilerim şunlardır:

• Bu yaz tüm sektörler kış dönemi gibi çalışmalı, yaz tatilleri olabildiğince kısa tutulmalı
• Günlük çalışma saatleri seçili sektörlerde 1-2 saat artırılmalı
• Haftalık çalışma düzeni bu yaz boyunca seçili sektörlerde 6 güne çıkarılmalı
• Şubat-Temmuz 2020 dönemine ait  tüm SGK primleri, beyana tabi vergi, harç vb gelirler için cezasız erteleme ve taksitlendirme ilan etmeli
• Salgın nedenli “Mücbir Sebep”hükmünden mağdur durumdaki tüm sektörlere gerekli uzatma ve kolaylıklar gösterilmeli
• Turizm sektöründe salgın sonrası hızlı geri dönüş için hazırlık yapılmalı, sektör oyuncularının batmasını önleyecek tedbirler alınmalı
• İşsiz kalan işgücünün öncelikle belediyelerde doğru alanlarda değerlendirilmesi, boşta kalanlar için tüm ülke çapında meslek edindirme kurs kampanyaları başlatılması

Enerjinizin verimli, sağlığınızın güvende olması dileğiyle